Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump, ikinci döneminin en iddialı adımlarından birini atarak ticari uzay endüstrisini hedef alan kapsamlı bir başkanlık kararnamesi imzaladı. 'İstihdam katili yönetmelikleri' ortadan kaldırma vaadiyle göreve gelen Trump, bu yeni düzenleme ile uzay şirketlerinin önündeki bürokratik engelleri kaldırmayı ve ABD'nin küresel uzay pazarındaki liderliğini pekiştirmeyi amaçlıyor. Ancak bu adım, inovasyon ve hızlanma vaat ederken, çevresel koruma standartlarının gevşetileceği endişelerini de beraberinde getiriyor.
13 Ağustos'ta imzalanan kararname, uzay endüstrisi için adeta yeni bir dönemin başlangıcı olarak görülüyor. Trump, yaptığı açıklamada, “Verimsiz izin süreçleri yatırımı ve inovasyonu engelliyor, ABD şirketlerinin küresel uzay pazarlarında liderlik etme yeteneğini sınırlıyor” ifadelerini kullanarak düzenlemenin arkasındaki mantığı özetledi.
Kararnamenin Getirdikleri: Kim, Hangi Yetkiyi Aldı?
Yeni düzenleme, birkaç kilit federal kurumu doğrudan etkiliyor ve görev tanımlarını yeniden şekillendiriyor. Bu değişiklikler, fırlatma lisanslarından yeni uzay üslerinin inşasına kadar geniş bir yelpazeyi kapsıyor:
- Ulaştırma Bakanlığı (DOT): Fırlatma ve yeniden giriş lisanslarını yöneten 'modası geçmiş, gereksiz veya aşırı kısıtlayıcı' kuralları ayıklamakla görevlendirildi.
- Federal Havacılık İdaresi (FAA): Ulaştırma Bakanlığı'na bağlı olan FAA'ya, çevresel değerlendirme süreçlerini hızlandırma veya tamamen ortadan kaldırma, yeni uzay limanlarının (spaceport) inşasını kolaylaştırma talimatı verildi. Ayrıca, 'inovasyon ve deregülasyonu' teşvik etmekle sorumlu üst düzey bir yönetici atanacak.
- Ticaret Bakanlığı: Yörünge içi üretim veya uydu yakıt ikmali gibi mevcut lisanslama rejimlerine tam olarak uymayan 'yeni nesil uzay faaliyetleri' için yeni bir yetkilendirme süreci oluşturacak.
Kararnamenin imzalandığı gün, Ulaştırma Bakanı ve NASA Başkan Vekili Sean Duffy'nin, uzay uçuşu kurallarını şekillendiren Ticari Uzay Taşımacılığı Danışma Komitesi'nin (COMSTAC) tüm üyelerini görevden alması, yönetimin 'temiz bir sayfa açma' niyetini gözler önüne serdi.
Kazananlar Cephesi: SpaceX, Blue Origin ve Yeni Girişimler
Bu düzenleyici rahatlama, şüphesiz en çok ticari uzay şirketlerinin yüzünü güldürdü. Yıllardır lisans gecikmeleri ve uzun çevresel incelemelerle boğuşan şirketler için bu kararname, daha hızlı ve öngörülebilir bir gelecek anlamına geliyor. SpaceX, Blue Origin ve Rocket Lab gibi devleri bünyesinde barındıran Ticari Uzay Federasyonu, kararnameyi 'ABD ticari uzay endüstrisini serbest bırakacak düzenleyici bir rahatlama' olarak nitelendirerek memnuniyetini dile getirdi.
Kimler Avantaj Sağlayacak?
Fırlatma Şirketleri: SpaceX gibi şirketler, daha hızlı izin süreçleri ve kolaylaştırılmış çevresel değerlendirmeler sayesinde test ve fırlatma programlarını hızlandırabilecek.
Uzay Limanı Operatörleri: Space Florida gibi eyalet destekli kuruluşlar, yeni tesis geliştirme süreçlerinin hızlanmasından faydalanacak.
Yenilikçi Girişimler: Uzayda ilaç üretimi yapan Varda Space Industries veya yörüngede yakıt ikmali hizmeti sunan Orbit Fab gibi startup'lar, Ticaret Bakanlığı liderliğindeki yeni ve esnek düzenleyici yaklaşımla büyük bir avantaj elde edebilir.
Şeytanın Avukatı: 'Pervasız' Bir Adım mı?
Ancak madalyonun bir de diğer yüzü var. Çevre koruma grupları, bu kararnamenin kamu yararına değil, şirketlerin çıkarlarına hizmet ettiğini savunuyor. Daha önce Teksas'taki SpaceX Starship programının FAA onayına dava açan Biyolojik Çeşitlilik Merkezi (Center for Biological Diversity), kararnameyi 'pervasız' olarak nitelendirdi.
Merkezin kıdemli avukatı Jared Margolis, “Federal kurumların temel çevre yasalarını görmezden gelmesine izin vererek güçlü şirketlere boyun eğmek inanılmaz derecede tehlikeli ve hepimizi riske atıyor. Bu açıkça kamu yararına değil” dedi. Bu gruplara göre, mevcut çevresel incelemeler 'aşırı karmaşık' olmak bir yana, çoğu zaman yetersiz kalıyor ve bu yeni düzenleme durumu daha da kötüleştirebilir.
Belirsizlikler ve Gelecek
Trump yönetiminin bu radikal adımı, uzay endüstrisi için yeni bir altın çağ başlatma potansiyeli taşısa da, önünde bazı engeller bulunuyor. Kararnameye karşı açılabilecek potansiyel davalar süreci yavaşlatabilir. Ayrıca, görevden alınan COMSTAC kurulunun yerine kimlerin atanacağı, gelecekteki uzay düzenlemelerinin yönünü belirlemede kritik bir rol oynayacak. İnovasyon ve hız ile çevresel sorumluluk arasındaki bu hassas denge, önümüzdeki yıllarda uzay endüstrisinin en önemli tartışma konusu olmaya devam edecek gibi görünüyor.
Bu haberde yer alan bilgiler, ilk olarak TechCrunch tarafından yayımlanan bir rapora dayanmaktadır.
