ABD'nin Mississippi eyaletinde yürürlüğe giren ve sosyal ağların tüm kullanıcıları için yaş doğrulamasını zorunlu kılan **HB 1126 sayılı yasa,** dijital platformlar için ciddi bir sınav haline geldi. Yüksek Mahkeme'nin yasanın yürürlüğe girmesini engelleyecek acil bir temyiz başvurusunu reddetmesiyle birlikte, platformlar ya bu düzenlemeye uymak ya da kullanıcı başına **10.000 dolara varan ağır para cezalarıyla** karşı karşıya kalmak zorunda kaldı. Bu yasal düzenlemeler karşısında daha önce rakip sosyal ağ Bluesky'nin, **küçük bir ekip olarak yasanın gerektirdiği teknik değişiklikleri uygulamak için yeterli kaynaklara sahip olmadığını ve yasanın geniş kapsamı ile potansiyel gizlilik ihlalleri konusundaki endişelerini** belirterek eyaletten tamamen çekilmesine tanık olmuştuk. Şimdi ise merkeziyetsiz sosyal ağ ekosisteminin önemli oyuncularından Mastodon, benzer bir yasal zorunlulukla karşı karşıya olduğunu ancak buna uyum sağlayacak 'araçlara sahip olmadığını' açıkladı.
Mastodon'dan Yaş Doğrulama Yasalarına Karşı Net Tutum: 'Araçlarımız Yetersiz'
Kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan Mastodon, Mississippi'nin yaş doğrulama yasalarına uymakta neden zorlandığını detaylandırdı. Platform, doğası gereği kullanıcılarını takip etmediğini ve bu durumun ilgili yasal düzenlemeleri uygulamayı imkansız hale getirdiğini belirtiyor. Ayrıca, IP adresi tabanlı engellemeler kullanmanın, seyahat eden veya farklı coğrafyalardan erişim sağlayan kullanıcıları haksız yere etkileyeceğini ve bunun platformun temel felsefesine aykırı olduğunu vurguluyor.
Mastodon'dan yapılan açıklamada, "Hizmetlerimize yaş doğrulaması uygulayacak araçlara sahip değiliz. Mastodon yazılımı bunu desteklemiyor. Kullanıcılarımızı takip etmediğimiz için bu tür bir mevzuatı uygulamak bizim için son derece zor." ifadelerine yer verildi.
Merkeziyetsizliğin Hukuki Sınavı: Eugen Rochko ve Mike Masnick Arasındaki Tartışma
Bu açıklama, Mastodon kurucusu ve CEO'su Eugen Rochko ile Bluesky yönetim kurulu üyesi ve gazeteci Mike Masnick arasında kısa süre önce yaşanan hararetli bir tartışmanın ardından geldi. İki isim de kendi sosyal ağları üzerinden yaptıkları paylaşımlarda, Fediverse (Mastodon ve diğer merkeziyetsiz hizmetleri içeren, ActivityPub protokolüyle desteklenen ağ) için Mississippi'yi engelleme kararı alabilecek 'hiç kimsenin olmadığını' iddia etti.
Bluesky'nin Mississippi'deki hizmetlerini askıya alma kararına yanıt olarak **Mastodon kurucusu Eugen Rochko, "İşte bu yüzden gerçek merkeziyetsizlik önemlidir. Fediverse için Mississippi'yi kimsenin engelleyebileceği bir durum yok." ifadelerini kullanarak dikkat çekerken,** Masnick bu iddialara karşı çıkarak soru işaretleri yarattı. **Techdirt kurucusu ve Bluesky yönetim kurulu üyesi Mike Masnick, Rochko'nun bu açıklamasının 'yanıltıcı olabileceğini' savunarak, en büyük Mastodon örneklerinin (sunucularının) eyaletin talep edebileceği kullanıcı başına 10.000 dolarlık cezaları ödemeye razı olup olmayacağını sorguladı.** Bu tartışma, merkeziyetsiz ağların hukuki sorumlulukları konusundaki belirsizliği açıkça ortaya koydu.
Merkeziyetsizlik Paradoksu: Farklı Yaklaşımlar
Gerçek şu ki, her iki platformun da merkeziyetsizliğe farklı yaklaşımları var. Mastodon, binlerce bağımsız sunucunun ActivityPub protokolü üzerinden bağlantı kurduğu daha dağıtık bir yapıya sahipken, Bluesky'nin AT Protokolü (AT Proto) hesap taşınabilirliğine ve merkeziyetsiz moderasyona odaklanıyor. Bluesky, insanların kendi sunucularını çalıştırması yerine, sosyal ağ altyapısının kişisel veri sunucusu (PDS), aktarıcı, moderasyon listeleri veya algoritma gibi parçalarını kendi versiyonlarını çalıştırmalarına olanak tanıyor. **Bu durum, merkeziyetsizliğin yalnızca teknik bir kavram olmaktan öte, yasal uyumluluk ve operasyonel sorumluluklar açısından da farklı zorluklar barındırdığını gösteriyor.**
Mastodon 4.4 ve Yaş Sınırı Belirleme Yeteneği: Doğrulama Değil, Beyan
Mastodon'un kar amacı gütmeyen kuruluşu Mastodon gGmbH, her ne kadar kendi sunucularında kaydolmak için minimum 16 yaş sınırı belirlese de, yaş doğrulamasını fiilen uygulama imkanına sahip olmadığını vurguluyor. Temmuz 2025'te yayınlanan Mastodon 4.4 sürümü, artan düzenleyici baskılara yanıt olarak, kayıt sırasında minimum yaş belirtme ve hizmet şartları gibi yasal özellikleri yönetme yeteneği eklemişti. Bu yeni özellik, sunucu yöneticilerinin kayıt sırasında kullanıcıların yaşlarını kontrol etmelerine olanak tanıyor, ancak bu yaş doğrulama verileri saklanmıyor. Bu durum, bireysel sunucu sahiplerinin, yaş doğrulama bileşeninin gerekli bir ekleme olup olmadığına kendileri karar vermesi gerektiği anlamına geliyor.
Merkeziyetsizliğin Yükü: Sunucu Yöneticilerinin Omuzlarında
Mastodon'un kar amacı gütmeyen kuruluşu, daha geniş Mastodon sunucu operatörlerine doğrudan veya operasyonel destek sağlayamadığını belirtiyor. Bunun yerine, Mastodon ve diğer Fediverse sunucularının sahiplerini, çevrimiçi olarak mevcut kaynaklardan faydalanmaya teşvik ediyor. Örneğin, gönüllü sosyal ağ moderatörlerine güven ve güvenlik desteği sağlayan IFTAS kütüphanesi gibi kaynaklar öneriliyor. Kuruluş ayrıca, sunucu yöneticilerine bulundukları ve faaliyet gösterdikleri yargı bölgelerinin yasalarına uymalarını tavsiye ediyor.
Mastodon, "bireysel sunucuların politikalarını ve operasyonlarını takip etmediğini veya yorumlayamadığını" açıkça belirtiyor. Bu durum, merkeziyetsiz yapının hem gücünü hem de karmaşıklığını gözler önüne seriyor.
Genişleyen Dijital Yaş Doğrulama Trendi ve Geleceği
Mississippi, internete yaş doğrulama katmanı eklemeye çalışan tek eyalet değil. Arizona, Wyoming, Güney Dakota ve Virginia gibi eyaletlerde de benzer yasalar çeşitli aşamalarda bulunuyor. Özellikle Virginia'daki yasa, sosyal medya sitelerinin kullanımına zaman sınırı getirmesiyle daha da zorlayıcı bir boyut taşıyor.
Bu tür aşırı geniş kapsamlı yasalar, ironik bir şekilde, uyum sağlamak için yeterli kaynağa sahip olan büyük, merkezi platformlara (Facebook, Instagram gibi) avantaj sağlıyor. Bluesky gibi küçük hizmetler ise ya yasaya uymakta zorlanıyor ya da hizmetlerini askıya almak zorunda kalıyor. Bu durum, internetin gelecekteki çeşitliliği ve rekabeti açısından olumsuz bir tablo çiziyor. **Bu gelişmeler, merkeziyetsiz ağların 'devlet kontrolünü azaltma' temel prensibi ile yasalara tabi olma zorunluluğu arasında yeni gri alanlar yaratırken, kullanıcıların bu platformlara erişim yöntemlerini de çeşitlendiriyor.**
Mississippi'deki Kullanıcılar İçin Geçici Çözümler
Bluesky'nin erişim engeliyle karşılaşan Mississippi'deki kullanıcılar, çeşitli geçici çözümlere yöneldi. Bunlar arasında VPN kullanımı ve üçüncü taraf istemciler öne çıkıyor:
- VPN'ler: IP adreslerini gizleyerek farklı bir konumdan erişim sağlama.
- Üçüncü Taraf Bluesky İstemcileri: Graysky, Skeets, Klearsky, TOKIMEKI, Flashes gibi uygulamalar.
- Forklanmış Bluesky Uygulamaları: Deer.social veya Zeppelin gibi uygulamanın değiştirilmiş versiyonları.
- Blacksky PDS: Blacksky kurucusu Rudy Fraser, topluluklarının dünyanın hiçbir yerinden kullanıcıları konumlarına göre engellemeyi düşünmediğini belirtti.
- Sideloading ile Kurulum: AltStore gibi alternatif uygulama dağıtım platformları aracılığıyla Bluesky'nin sideloaded (yan yüklenmiş) bir versiyonunu kurmak.
- Sadece Okuma Erişimi: Anartia'nın arama motoru, Bluesky'nin salt okunur bir sürümüne erişim sunuyor.
Ancak bu çözümlerin hiçbiri kalıcı değil. Üçüncü taraf uygulama geliştiricileri de, yasa koyucuların dikkatini çekme ve potansiyel yasal sorumluluklarla karşılaşma riskiyle karşı karşıya kalabilir. Yasa, profil oluşturmaya, içerik yayınlamaya ve diğerleriyle etkileşimde bulunmaya olanak tanıyan tüm sosyal ağ hizmetlerini geniş bir şekilde kapsıyor.
Değer Katan Analiz: Merkeziyetsiz Ağlar, Yaş Doğrulama ve Dijital Düzenlemelerin Geleceği
Mastodon'un yaş doğrulama yasaları karşısındaki duruşu, dijital dünyada hızla yayılan merkeziyetsiz sosyal ağların önündeki en büyük hukuki ve etik engellerden birini gözler önüne seriyor. Merkeziyetsiz ağlar, kullanıcı verilerini toplamayarak ve tek bir otoriteye bağlı olmayarak gizliliği ve sansürden bağımsızlığı ön planda tutar. Ancak bu yapı, hükümetlerin çevrimiçi güvenliği sağlamak (özellikle çocukları korumak) amacıyla getirdiği düzenlemelerle doğrudan çatışıyor.
Peki bu durum ne anlama geliyor?
- Düzenleyiciler İçin Zorluk: Geleneksel merkezi platformlar üzerinde yasal baskı kurmak nispeten kolayken, binlerce farklı sunucuya yayılmış bir ağda yasal sorumluluğu belirlemek ve uygulamak son derece karmaşık. Her sunucu kendi yargı alanındaki yasalara tabi olmak zorunda kalıyor ki bu, global bir internet için sürdürülebilir bir model değil.
- Kullanıcı Gizliliği vs. Çocuk Güvenliği: Bu gerilim, kullanıcıların kişisel verilerinin korunması hakkı ile çocukların internetteki zararlı içeriklerden korunması ihtiyacı arasındaki dengenin ne kadar hassas olduğunu gösteriyor. Yaş doğrulama mekanizmaları, genellikle kişisel verilerin toplanmasını ve işlenmesini gerektirir ki bu da merkeziyetsizliğin temel prensiplerine aykırı.
- Merkeziyetsizliğin Farklılaşması: Bu tür yasal baskılar, Fediverse içindeki sunucuların daha heterojen bir yapıya bürünmesine yol açabilir. Bazı sunucular daha sıkı düzenlemelere uyum sağlarken, diğerleri daha az kısıtlayıcı bölgelerde kalarak farklı bir kullanıcı tabanına hizmet edebilir. Bu da Fediverse'nin "birleşik" ama "dağınık" yapısını daha da derinleştirebilir.
Bu olay, dijital dünyanın geleceği için önemli bir dönüm noktası olabilir. Regülatörler ve merkeziyetsiz platformlar arasında, teknolojinin özgürlükçü doğasını korurken toplumun ihtiyaçlarını karşılayacak sürdürülebilir çözümler bulma arayışı devam edecek gibi görünüyor.
Sonuç: Mastodon'un Bağımsızlık Felsefesi ve Kullanıcı Seçimi
TechCrunch ile paylaşılan açıklamaya göre, "Mastodon'un kurulmasının nedenlerinden biri, farklı yargı bölgelerinin ABD'den bağımsız sosyal medyaya sahip olmasını sağlamaktı." Bu, platformun temel felsefesini özetliyor: Kullanıcılar, kendi ihtiyaçlarını karşılayan politikalara sahip bir Mastodon sunucusunda hesap açma özgürlüğüne sahiptir. Bu durum, düzenlemelerle merkeziyetsiz teknolojilerin giderek artan karşılaşmasını ve bu alandaki çözüm arayışlarının karmaşıklığını açıkça ortaya koyuyor.
Mississippi'deki bu yasal gelişmeler ve merkeziyetsiz sosyal ağlar üzerindeki etkileri hakkında daha fazla bilgi edinmek için Mississippi Yaş Doğrulama Yasası Merkeziyetsiz Sosyal Ağları Sınıyor başlıklı haberimize göz atabilirsiniz.
**Kaynak: TechCrunch
