ABD sağlık sektörünün karmaşık ve çoğu zaman şeffaf olmayan yapısı, milyarder girişimci Mark Cuban'ın hedefinde. Eski "Shark Tank" yıldızı ve Dallas Mavericks'in azınlık ortağı Cuban, özellikle ilaç fiyatlandırma mekanizmalarının kırık olduğunu ve tüketicinin bu süreçte mağdur edildiğini savunuyor. Bu çarpık düzene karşı kendi çözümüyle sektöre meydan okuyor: Cost Plus Drugs.
"Kimse sağlık hizmetlerinin finansal tarafına bakıp da 'İşte olması gereken bu!' demez," diyen Cuban, reçeteli ilaç alırken tüketicilerin ne ödeyeceklerini bilmemesinin kabul edilemez olduğunu vurguluyor. Ona göre sorunun temelinde, ilaç programlarını yöneten üçüncü taraf şirketler olan Eczane Fayda Yöneticileri (PBM'ler) yatıyor. PBM'lerin fiyatları kasıtlı olarak belirsiz tuttuğunu belirten Cuban, bu şeffaflık eksikliğinin tüketicilerin aleyhine işlediğini ifade ediyor.
Cost Plus Drugs: Şeffaflık ve Maliyet Odaklı Bir Model
Mark Cuban, bu sorunu çözmek ve ilaç fiyatlandırmasındaki perdeleri kaldırmak amacıyla 2022'de Cost Plus Drugs'ı kurdu. Şirket, geleneksel eczane endüstrisini tamamen farklı bir yaklaşımla bozmayı hedefliyor. Cuban'ın ifadesiyle: "Onlar pazara göre fiyatlandırır; biz maliyete göre fiyatlandırırız."
Bu farkın etkileri şaşırtıcı boyutlara ulaşabiliyor. Örneğin, geleneksel bir eczaneden binlerce dolara mal olabilecek jenerik bir kemoterapi ilacının, Cost Plus Drugs'tan sadece 21 dolara temin edilebilmesi, modelin potansiyelini gözler önüne seriyor.
Peki, Cost Plus Drugs Nasıl Fiyatlandırıyor?
Üretici Maliyeti: İlacın üreticisinden alınan gerçek maliyet.
%15 Kar Marjı: Bu maliyetin üzerine eklenen sabit bir kar marjı.
5 Dolar Eczane Ücreti: Her reçete için alınan sabit bir işlem ücreti.
Kargo Ücreti: İlacın tüketiciye ulaştırılma maliyeti.
Cuban, gelecekte ilaçların yerel eczanelerden de alınabilmesini sağlayacak entegrasyonlar üzerinde çalıştıklarını ekliyor.
Yüksek İlaç Fiyatlarının Arka Planı: Sektörün Savunmaları ve Eleştiriler
İlaç fiyatlarının neden bu kadar yüksek olduğunu anlamak, Cuban'ın modelinin neden bu denli yıkıcı olduğunu kavramak için önemli. Sektör, ABD'de (ilaç fiyatlarını hükümetin belirlemediği veya müzakere etmediği nadir yüksek gelirli ülkelerden biri) yüksek fiyatları, yeni ilaçları pazara sürmek için gereken milyarlarca dolarlık Ar-Ge yatırımlarının teşviki olarak savunuyor. Ancak bu argümana karşı çıkanlar da var.
Eleştirel bir bakış açısıyla, birçok uzman fiyatların Ar-Ge maliyetleriyle doğrudan ilişkili olmadığını, aksine kar maksimizasyonu amacıyla belirlendiğini iddia ediyor. Hatta 2021 tarihli bir araştırma, en çok satan 20 ilaçtan elde edilen gelirin, şirketlerin Ar-Ge maliyetlerini fazlasıyla karşıladığını ve geriye milyarlarca dolar kar bıraktığını ortaya koydu. Bu durum, Ar-Ge savunmasının tek başına yeterli olmadığını gösteriyor.
Cuban ayrıca, ABD'deki ilaç fiyatlarının fahiş artışının bir diğer nedeninin yapay kıtlıklar olduğunu belirtiyor. "İster inanın ister inanmayın, bu çağda pediyatrik kanser ilaçları, Pitocin, steril su gibi telaffuz etmekte bile zorlandığım uzun bir ilaç listesi, üreticilerin istemesi üzerine kıtlığa giriyor çünkü fiyatları böyle yükseltiyorlar," diyor. Doğrudan kasıtlı kar elde etme kanıtları sınırlı olsa da, kıtlık dönemlerinde ilaç fiyatlarının önemli ölçüde arttığı bilinen bir gerçek.
Cuban'ın Farklı Stratejisi: Üretim ve Bağımsızlık
Bu yapay kıtlıklara ve piyasa manipülasyonlarına karşı Cuban'ın cevabı net: Kendi fabrikasını kurmak. Dallas'ta tamamen robotik tabanlı bir üretim tesisine sahip olan Cuban, "Yeni bir ilacı dört saat içinde üretebilen ve hastanelere sevk edebilen bir fabrika kurduk. Böylece bu kıtlıklarla mücadele etmeye başlıyoruz," açıklamasını yapıyor.
İlaçları doğrudan hastalara göndermenin kar marjları düşük olsa da, ilaç üretimi gibi Cost Plus Drugs'ın diğer yönleri daha karlı ve işletmenin karlılığa ulaşmasına yardımcı oluyor. Üretim, aynı zamanda ilaç tedarik zincirine meydan okumanın da başka bir yolu.
Ancak Cuban'ın stratejisi sadece daha ucuz ilaçlar sunmaktan ibaret değil; o, oyunun kurallarını tamamen reddettiğini söylüyor. "Herkes 'Bu büyük şirketlerle, sigorta taşıyıcılarıyla, PBM'lerle savaşamazsın' diyordu. Ben de dedim ki, 'Pekala, o zaman onlarla çalışmam.' Onların istediği gibi çalışmayacağım, çünkü bu hastalar için en uygunu değil." Cuban, teknoloji devi Amazon'un bile PBM'lerle ortaklık kurarak bu tuzağa düştüğünü, çünkü hala PBM'lere bağımlı olduğunu belirtiyor.
Girişimcilere Öğütler: Hızlı Ol, Bağımlı Olma
Köklü şirketlerle mücadele eden girişimcilere önemli tavsiyelerde bulunan Cuban, "Onlara bağımlı olmayın," diyor. Eğer 25 yaşında bu işe başlasa, paranın orada olduğunu düşündüğü için muhtemelen PBM'lerle çalışacağını ancak bunun uzun vadede doğru strateji olmadığını ifade ediyor. Tüm sağlık sektörünün bir arbitraj üzerine kurulu olduğunu ve 5 trilyon dolarlık bir pazardan teknoloji, fiyatlandırma veya başka bir yolla küçük bir yüzde almanın bile büyük fırsatlar yaratabileceğini vurguluyor.
"Başlarken biri bana şunu söyledi: 'Fillerle koşarken ya hızlı olursun ya da ölürsün.' Hızlı olmak zorundasın, yoksa ölürsün. Bu yüzden yalın, acımasız olmalısın. Adapte olabilmelisin. Zikzak çizebilmeli ve her zaman daha iyisini yapmanın yollarını aramalıyız. Çünkü bu, köklü şirketler için 'Yenilikçinin İkilemi' durumudur, değil mi? Eski işlerini korumak zorundalar ama o kadar hızlı hareket edemezler. O kadar hızlı tepki veremezler ve bu her zaman girişimciye bir avantaj sağlayacaktır."
Değer Katma: Küresel Perspektif ve Gelecek Etkileri
Mark Cuban'ın Amerika'daki sağlık sistemine yönelik eleştirileri ve Cost Plus Drugs modeli, dünya genelindeki ilaç fiyatlandırma tartışmalarına yeni bir boyut katıyor. Türkiye gibi birçok ülkede, ilaç fiyatları devlet tarafından belirlenmekte veya geri ödeme kurumları aracılığıyla sıkı denetim altında tutulmaktadır. Bu durum, ABD'deki serbest piyasa ve PBM'lerin etkisinin aksine, ilaç maliyetlerinin belirli bir disiplin içinde kalmasını sağlamaktadır.
Cuban'ın yaklaşımı, özellikle ilaç fiyatlarının şeffaflığı ve maliyet bazlı olması gerektiği felsefesiyle, tüketiciler lehine bir devrim niteliği taşıyor. Ancak bu modelin küresel ölçekte yaygınlaşması, her ülkenin kendi sağlık politikaları ve bürokratik yapıları nedeniyle farklı zorluklar barındırabilir. Yine de, Cost Plus Drugs, sağlık hizmetlerine erişimi iyileştirme ve maliyetleri düşürme potansiyeliyle, gelecekteki sağlık politikalarına ilham verecek önemli bir emsal teşkil ediyor. Bu model, özellikle maliyet odaklı inovasyonun, devasa ve köklü sektörleri bile dönüştürebileceğinin canlı bir kanıtı.
Sonuç: Sağlık Sektöründe Yeni Bir Çağ Mı Başlıyor?
Mark Cuban'ın Cost Plus Drugs ile başlattığı bu hareket, sadece daha uygun fiyatlı ilaçlar sunmaktan öte, ABD sağlık sektörünün temel taşlarını sarsan bir yenilikçi hamle. PBM'lerin gücünü kırmaya, yapay kıtlıklarla savaşmaya ve şeffaflığı temel ilke edinmeye odaklanan bu model, diğer girişimciler için de ilham kaynağı oluyor. Cuban'ın "hızlı ol, adapte ol" felsefesi, teknoloji ve girişimcilik dünyasında olduğu kadar, sağlık gibi köklü sektörlerde de değişimin anahtarını sunuyor. Gelecekte Cost Plus Drugs'ın bu devasa "sağlık makinesini" ne kadar dönüştürebileceği merak konusu.
Kaynak: Orijinal içeriğe ulaşmak için: TechCrunch - Mark Cuban’s war on America’s $5 trillion healthcare machine
