İspanya'nın en prestijli film etkinliklerinden San Sebastián Film Festivali, bu yıl bölgesel sinemanın, özellikle de Bask sinemasının gücüne sahne oluyor. Festival, 19-27 Eylül tarihleri arasında kapılarını sinemaseverlere açarken, 26 Eylül'de kariyer başarı ödülü olan Donostia'yı alacak Oscar ödüllü oyuncu Jennifer Lawrence'ın yanı sıra Colin Farrell, Matt Dillon, Juliette Binoche, Richard Linklater, Olivier Assayas ve Walter Salles gibi uluslararası sinema devlerine ev sahipliği yapıyor. Oscar ödüllü oyuncu Angelina Jolie de yönetmen Alice Winocour'un 'Couture' filmiyle 21 Eylül'de festivalde yer alarak küresel çapta dikkatleri üzerine çekiyor; bu yapım, Jolie'nin Fransızca ilk performansı olarak sinema otoritelerinden tam not alıyor. Festivaldeki İspanyol filmleri arasında yüzde 75'lik bir oranla Bask yapımları öne çıkarken, bir zamanlar çevre olarak görülen bölgesel endüstrilerin artık İspanya'nın ulusal sinema peyzajını derinden etkilediği görülüyor. Bu durum, sinema sektöründe merkeziyetçiliğin azaldığının ve yerel hikayelerin küresel arenada yankı bulduğunun önemli bir göstergesi.

Bu bağlamda, uluslararası arenada elde ettiği eşi benzeri görülmemiş başarılarla dolu bir yılı geride bırakmaya hazırlanan Katalan sineması, İspanya'nın önde gelen sinema bölgelerinden biri olarak 2025 San Sebastián Film Festivali'nde tam 27 projeyle adından söz ettiriyor. Cannes ve Berlin gibi büyük festivallerdeki güçlü varlığını takiben, Katalan yapımcıların ve yeteneklerin bu yıl San Sebastián'a akın etmesi, bölgenin sinema dünyasındaki ağırlığını bir kez daha gözler önüne seriyor. Katalonya sineması, Carla Simón'un 2017 yapımı “Yaz 1993” (Summer 1993) filmiyle Berlin Film Festivali'nde "En İyi İlk Film", üç Goya ve beş Gaudí Ödülü alarak başlattığı, ardından 2022'de “Alcarrás” ile Berlin'de Altın Ayı kazanarak pekiştirdiği uluslararası yükselişle Avrupa'nın en parlak yıldızlarından biri haline gelmiştir. Bu başarı, Estibaliz Urresola Solaguren’in “20.000 Arı Türü” (20,000 Species of Bees) ile Gümüş Ayı, Oliver Laxe'nin “Sirât” ile Jüri Özel Ödülü, Eva Libertad'ın "Sağır" (Deaf) filmiyle Berlin'de Seyirci Ödülü, Málaga'dan büyük ödülle dönen Belén Funes'in “The Exiles”ı ve Venedik Ufuklar bölümü senaryo ödüllü Ana Cristina Barragán'ın “The Ivy”si gibi yeni yeteneklerin eserleriyle pekişerek, sadece bireysel yetenekleri değil, aynı zamanda genç ve yetenekli bir yönetmenler kuşağının da önünü açmıştır.

Katalan Sinemasının Yükselişinin Arkasındaki Faktörler

Katalonya'nın sinema alanındaki bu güçlü konumu, yıllar süren istikrarlı stratejik yatırımlar, yetenek geliştirme programları ve verimli uluslararası ortaklıkların bir sonucu. Katalan Kültür Şirketleri Enstitüsü (ICEC) gibi kurumların sürekli desteği ve ESCAC, Pompeu Fabra Üniversitesi gibi eğitim merkezlerinin sağladığı imkanlar, Katalonya'yı Avrupa'nın sanat sineması içindeki en güçlü aktörlerden biri haline getirdi. Festival Direktörü José Luis Rebordinos'un usta yönetmenlerin eserlerini ve gelecek vadeden yeni yetenekleri bir araya getirme vizyonu, küresel film ve TV endüstrisindeki değişimlere ışık tutarak bu başarının sürdürülebilirliğine katkı sağlıyor. Özellikle animasyon alanında, Pablo Berger'in Oscar adayı “Robot Dreams” filminin (Barselona'dan Arcadia Motion Pictures tarafından desteklenmiş olmasına rağmen Berger Madridli) son dönemdeki başarısı, Adrià Garcia'nın Goya ödüllü “Nocturna” filmiyle kırdığı çığırın üzerine yeni başarılar ekleniyor.

Katalonya'nın sinemadaki başarısı sadece yerel yeteneklerin parlamasıyla sınırlı değil; aynı zamanda uluslararası işbirlikleri ve çeşitli türlerde üretim kapasitesiyle de öne çıkıyor. Bu çeşitlilik, bölgeyi küresel sinema haritasında vazgeçilmez bir nokta haline getiriyor.

Carla Simón'un açtığı bu yolda ilerleyen yeni bir yönetmen kuşağı da Katalan sinemasının başarısına başarı katıyor. Estibaliz Urresola Solaguren’in “20.000 Arı Türü” (20,000 Species of Bees) filminin Berlin'de Gümüş Ayı kazanması, bu genç neslin gücünü gösterdi. Ayrıca, Lucía Aleñar Iglesias'ın Katalan yapımı “Forastera” filmi Toronto'da Yeni Yönetmenler için Fipresci Ödülü'nü alırken, Eva Libertad'ın “Deaf” (Sağır) filmi Berlin Seyirci Ödülü'nü, Gemma Blasco'nun “Öfke” (Fury) filmi ise Málaga'da üç büyük ödülün sahibi oldu. Bu başarılar, birçok yeni sinemacının açıkça Carla Simón'dan ilham aldığının bir işareti olarak kabul ediliyor.

Bask sinemasının bu yükselişinde, Xabi Berzosa (Irusoin ve Moriarti Produkzioak kurucu ortağı) ve Marian Fernández Pascal gibi vizyoner yapımcıların stratejileri büyük rol oynuyor. José Mari Goenaga ve Aitor Arregi'nin yönettiği 'Maspalomas' ile Asier Altuna'nın 'Karmele' filmleri, bu değişimin en somut örnekleri arasında yer alıyor.

'Maspalomas': Samimi Bir Hikaye ve Cesur Bir Sanatsal Tercih

Yüzde yüz Bask yapımı olan 'Maspalomas', hayatının ileri bir döneminde cinsel kimliğini keşfeden, ardından geri çekilen bir karakterin hikayesini işliyor. Film, Gran Canaria'nın eşcinsel ortamı ile San Sebastián'daki bir huzurevi arasında geçen dokunaklı bir dram sunuyor. Yönetmen Goenaga, bu hikayenin sinemada nadiren görülen bir gerçekliği yansıttığını belirtirken, Arregi ise 'Dışa vurmayı anlatan filmler çok gördük ama geri dönmeyi seçeni değil' diyerek filmin özgünlüğüne dikkat çekiyor.

Yapımcı Xabi Berzosa, projenin yaratıcı iddialarını desteklemek adına cesur bir karar alarak filmi 35mm formatında çekmeyi tercih etmiş. Berzosa, dijital çekimlerde odaklanmanın daha kolay dağıldığını, ancak 35mm'nin sette farklı bir atmosfer yaratarak herkesi yüzde yüz odaklanmaya zorladığını belirtiyor. Kanarya Adaları'ndan Madrid'e sevkiyat sırasında makaraların neredeyse kaybolma tehlikesi atlatmasına rağmen, Berzosa bu riskin filmin samimiyetine büyük katkı sağladığına inanıyor. Filmin finansmanı tamamen Bask kaynaklarından sağlanmış olsa da Berzosa, bir filmin 'Bask filmi' olmasını sağlayan temel unsurun dil ve kültür olduğunu, finansman kaynağının ikincil kaldığını vurguluyor. Bu yaklaşım, bölgesel sinemanın kimliğini sadece finansal değil, kültürel kökenleriyle tanımladığını gösteriyor.

'Karmele': Destansı Bir Tarih ve Adaptasyonun Zorlukları

Asier Altuna'nın yönettiği 'Karmele' ise samimi 'Maspalomas'ın aksine, Kirmen Uribe'nin 'The Hour of Waking Together' adlı romanından uyarlanan Bask dilinde bir tarihi destan. Film, 1937 Fransa'sından Venezuela'ya ve Bask Ülkesi'ne uzanan onlarca yıllık bir dönemi kapsıyor; sürgündeki sanatçıların ve diyasporada şekillenen bir aşk hikayesini anlatıyor.

Yapımcı Marian Fernández Pascal, romanın geniş kapsamı nedeniyle başlangıçta 12 bölümlük bir dizi olarak planlanabilecekken, hikayeyi iki saatin altında, sınırlı bir bütçeyle ve birden fazla kıta ve on yılı kapsayacak şekilde anlatmanın büyük bir zorluk olduğunu belirtiyor. COVID-19 pandemisi nedeniyle başlangıçtaki daha geniş uluslararası ortak yapım planlarından vazgeçilerek, film Bask TV, İspanyol kamu televizyonu, Bask Hükümeti ve vergi teşvikleri ile hayata geçirilmiş. Fernández Pascal için Bask dilinde çalışmak doğal bir süreç: 'Dışarıdan insanlar 'neden Baskça?' diye sorabilir ama bizim için 'neden olmasın?'. Sorun dil değil, hikaye.' Bu bakış açısı, dilin bir bariyerden çok, bir anlatım aracı ve kültürel zenginlik kaynağı olarak görülmesi gerektiğini vurguluyor.

San Sebastián'da Öne Çıkan Katalan Yapımları

Bu filmlerin çeşitliliği, Katalan sinemasının sadece belirli türlere odaklanmadığını, dramadan komediye, animasyondan gerilime kadar geniş bir yelpazede yüksek kaliteli yapımlar üretebildiğini gösteriyor. Bu durum, bölgedeki sinema ekosisteminin olgunluğunu ve uluslararası alanda rekabet edebilme gücünü pekiştiriyor.

San Sebastián'da Bask Sineması Rüzgarı: Öne Çıkan Diğer Yapımlar

San Sebastián'ın seçkisi, Bask sinema sektörünün geniş yelpazesini gözler önüne seriyor. 'Maspalomas' ve 'Karmele'nin yanı sıra, festivalde dikkat çeken diğer Bask yapımları ve ortak yapımları:

Bu filmler, Bask sinemasının hem yerel hikayelere odaklanabildiğini hem de ulusal ve uluslararası platformlarda büyük prodüksiyonlarla rekabet edebildiğini gösteriyor.

Sektörel Dönüşüm ve Geleceğe Yönelik Endişeler

Marian Fernández Pascal, sektördeki hızlı değişimlere dikkat çekerek, azınlık ortak olarak bile ortak yapımlara her zamankinden daha fazla ilgi duyduğunu ve 'esnek kalmamız gerektiğini' vurguluyor. Xabi Berzosa da bu değişimin en az yirmi yıldır devam ettiğini belirtiyor. Yirmi yıl önce İspanyol endüstrisinin tamamen Madrid odaklı olduğunu, ancak şimdi çok daha dengeli bir yapıya kavuştuğunu ve bunun 'sağlıklı' olduğunu ifade ediyor. Bu durum, yeteneklerin farklı bölgelerde kalmasını sağlayarak her alana bağımsız gelişme fırsatı sunuyor ve yeni yönetmenleri sisteme dahil ediyor. Fernández Pascal, şu an Bask Bölgesi'nde fikir sahibi teknisyenler, yapım şirketleri, yönetmenler ve senaristler ile Bask dilindeki çalışmaları desteklemeye kararlı finans ortakları bulunduğunu ekliyor.

Bu büyüme, Tornasol, Buendía Estudios, Toboggan gibi dış ortakları da çekmiş durumda. Netflix de orijinal yapımlara yatırım yapmaya devam ediyor. Tabakalera ve EQZE gibi yerel merkezler yeni nesilleri eğiterek yetenek havuzunu genişletiyor. Bölge, tek bir tür veya tek bir nesil tarafından değil, birçok tür ve nesil tarafından tanımlanıyor ve dar işbirlikleri yerine geniş kapsamlı ortaklıklarla ilerliyor.

Ancak bu başarıya rağmen, her iki yapımcı da temkinli bir duruş sergiliyor. Xabi Berzosa, 'Hollywood yapımcılarıyla aynı korkuları paylaşıyoruz' diyerek, toplumun değişimi, sinemada kolektif deneyimin kaybedilmesi riskleri ve streaming başarısının ekosistemi nasıl ayakta tutulacağı konusunda yeterince konuşulmadığını vurguluyor. Ona göre çözüm, sinema salonlarından başlamalı. Marian Fernández Pascal da 'Başka bir kriz daha gelecek. Ama daha önce hayatta kaldık ve yine adapte olacağız' sözleriyle gelecekteki zorluklara karşı dirençlerini ifade ediyor. Bu endişeler, sinema endüstrisinin küresel çapta karşılaştığı varoluşsal sorunları net bir şekilde ortaya koyuyor; sadece içerik üretmek değil, bu içeriğin izleyiciye ulaşma biçimlerini ve kültürel alanlarını koruma mücadelesi.

2026 Yılı İçin Beklenen Katalan Projeleri ve Yeni Yetenekler

Katalonya, 2025 San Sebastián Film Festivali'ndeki güçlü temsilinin ardından, 2026 yılı için de iddialı bir film listesiyle izleyicilerin karşısına çıkmaya hazırlanıyor. Hem deneyimli yönetmenlerin göz alıcı yapımları hem de genç yeteneklerin çığır açan ilk filmleri, Katalan sinemasının gelecek vadeden dinamizmini gözler önüne seriyor.

Usta Yönetmenlerden Göz Alıcı Yapımlar

Out of This World – Yönetmen: Albert Serra

Keskin üslubuyla tanınan "Pacifiction" filminin yönetmeni Albert Serra, İngilizce dilindeki ilk filmi olan "Out of This World" ile sınırları zorluyor. Cannes Film Pazarı'nda büyük ilgi gören bu proje, Ukrayna'daki savaş sırasında ekonomik bir anlaşmazlığa çözüm bulmak amacıyla Rusya'ya seyahat eden bir Amerikan delegasyonunun hikayesini anlatıyor. Başrolünde Riley Keough'nun hayat verdiği bu yapım, post-prodüksiyon aşamasında ve 2026 Cannes Film Festivali'nde prömiyer yapabilir. Filmin ağırlıklı olarak İngilizce diyaloglara sahip olması beklenirken, Rusça bölümler de içerecek olması, yapımın çok katmanlılığını gözler önüne seriyor.

Always Winter (Siempre Invierno) – Yönetmen: David Trueba

Goya ödüllü yönetmen David Trueba ("Jokes and Cigarettes"), kariyerinde ilk kez kendi romanını, 2015 tarihli "Blitz"i beyazperdeye taşıyor. "Always Winter", Belçika'daki bir iş gezisi sırasında 30'lu yaşlarında bir mimarın, 60'lı yaşlarında bir gönüllüye (Isabelle Renauld) beklenmedik bir şekilde aşık olmasını konu alan sıra dışı bir romantik drama vaat ediyor. Film şu anda post-prodüksiyon aşamasında.

Tadeo Jones 4 (Tad the Lost Explorer 4) – Yönetmen: Enrique Gato

Üç kez Goya ödülü kazanan animasyon karakteri Tadeo Jones, dördüncü macerasında zaman yolculuğu temasını işliyor. Popüler arkeolog Tadeo'nun karısının iki yaşındaki kızı Olimpia'yı kıskanan Momia'nın geçmişe giderek onun doğmasını engellemeye çalışmasıyla gelişen olaylar, aileyi zamanla yarışan bir kurtarma görevinin içine sürüklüyor. Halihazırda yapım aşamasında olan bu Paramount projesi, 2026'da Annecy'de gösterime girebilir.

The Whale (La Balena) – Yönetmen: Sylvère Petit

"Sirāt" ve "Pan's Labyrinth" filmleriyle tanınan Cesar ödüllü oyuncu Sergi López'in başrolünde yer aldığı "The Whale", belgeselci ve fotoğrafçı Petit'in kurgu türündeki ilk uzun metrajlı filmi. 1985 sonbaharında Akdeniz'de bir kasabada karaya vuran ölü bir balina ile başlayan film, bir şarap üreticisinin balinanın iskeletini kurtarma misyonu ve bu adamın (ve kızının) doğayla, okyanusla ve yaşamla olan bağlantısını derinlemesine işliyor. Çekimleri devam eden film, ölüm ve yaşam döngüsüne dokunaklı bir bakış sunuyor.

Yükselen Yıldızlar ve Çığır Açan İlk Filmler

Iván & Hadoum – Yönetmen: Ian de la Rosa

İspanya'nın en dikkat çekici genç yeteneklerinden Ian de la Rosa'nın merakla beklenen ilk uzun metraj filmi "Iván & Hadoum", trans erkek Iván ile İspanyol-Faslı Hadoum'un iş yerinde aşık olmalarını ve arkadaşları ile ailelerinden gelen güçlü muhalefete karşı durmalarını konu alıyor. HBO Max'in hit dizisi "Veneno"nun ortak yazarı olan De la Rosa'nın "Farrucas" adlı kısa filmi Goya'ya aday gösterilmiş ve Gaudí Ödülü kazanarak İspanya'da bu ödülü kazanan ilk trans sinemacı olmuştu. Film, çağdaş sinemada çeşitliliğin ve toplumsal konuların ele alınışına önemli bir katkı sunuyor.

Sealskin (Piel de Foca) – Yönetmen: Irene Moray

2019 yapımı "Watermelon Juice" ile En İyi Kısa Film Goya Ödülü'nü kazanan Irene Moray, sihirli gerçekçilik türündeki ilk uzun metraj filmi "Sealskin"in yapım aşamasında. Büyükannesinin kaybının ardından temizlikçi Flora, yavaş yavaş şeffaflaşan bir öğretmenle derin bir bağ kurar. Duyarlı bir bahçıvanın yardımıyla Flora, arkadaşına bakmaya ve tamamen yok olmadan toksik bir ilişkiden kurtulmasına yardım etmeye çalışır.

Sants – Yönetmen: Mikel Gurrea

Kısa filmleri Venedik ve San Sebastián gibi önemli festivallerde gösterilen Mikel Gurrea'nın 2022'deki ilk uzun metrajı "Suro", Bask festivalinde Fipresci Ödülü'nü kazanmış ve kendisine En İyi Yeni Yönetmen Gaudí adaylığı getirmişti. Şu anda ön prodüksiyon aşamasında olan ikinci filmi "Sants", ölmek üzere olan annesine bakmakta zorlanan genç bir kadının, çaresizlik içinde dini figürleri çalma konusunda uzmanlaşmış tehlikeli bir hırsız çetesine katılmasını anlatıyor.

The Good Daughter (La Buena Hija) – Yönetmen: Júlia de Paz

Variety'nin 2021 İspanyol yönetmenleri arasında gösterilen ve Berlin Talents ödülü sahibi Júlia de Paz, Málaga ödüllü ilk filmi "Ama"nın ardından bir aile dramasıyla geliyor. Ebeveynlerinin ayrılığının ardından genç Carmela ve annesi, büyükannesinin evine taşınır. Carmela'nın idolize ettiği plastik sanatçı babasının gölgesi, üç kadını hak ettikleri geleceği inşa etmeye başlamak için hayati bir içe bakış yolculuğuna çıkarır.

Bu durum, İspanya'daki sinema endüstrisinin bölgesel çeşitliliğinin ve dinamizminin önemli bir göstergesi olarak kabul ediliyor.

Geleceğe Bakış ve Zorluklar

Katalan sinemasının bu yükselişi takdire şayan olsa da, sürdürülebilirlik ve bağımsız yapımların finansmanı gibi konular her zaman önemli olmaya devam edecek. Bu bağlamda, CAA Media Finance destekli Yaratıcı Yatırımcılar Konferansı gibi etkinlikler, bağımsız yapımcılar için fırsat ve zorlukları masaya yatırıyor. Özellikle ABD stüdyo yatırımlarının daralması ve yüksek çekim maliyetleri karşısında Avrupa'nın bir çözüm olup olamayacağı gibi kritik konular tartışılmaya devam ediyor. Bölgenin, mevcut başarı ivmesini koruyarak yeni yetenekleri desteklemesi ve uluslararası işbirliklerini daha da güçlendirmesi, gelecekte de adından söz ettirmesini sağlayacaktır. San Sebastián gibi prestijli festivallerdeki güçlü temsil, bu hedeflere ulaşmada önemli bir vitrin görevi görüyor.

Katalan sineması, sadece İspanya içinde değil, Avrupa ve dünya genelinde sanat sinemasının önemli bir parçası haline gelmiş durumda. Bu tarihi yıl, Katalonya'nın kültürel gücünü ve sinema endüstrisindeki kararlılığını bir kez daha perçinliyor.

Bask sineması, hem iddialı epik yapımlarla hem de samimi dramalarla hiç olmadığı kadar güçlü bir görünüm sergiliyor. Tüm bu ivmeye rağmen, sektördeki belirsizlikler devam ediyor. Bu, inişli çıkışlı bir yolculukta geçen bereketli bir yılın hikayesi.

Kaynak: Variety